Gezondheidsmarkers

3-Hydroxykynurenine (3-OH-kynurenine) is een metaboliet in de kynurenine-route, die de afbraak van het aminozuur tryptofaan weerspiegelt. Het dient als een tussenstof bij de omzetting van tryptofaan in belangrijke moleculen, waaronder het essentiële co-enzym NAD+ (nicotinamide-adenine-dinucleotide).

5-Hydroxyindolazijnzuur (5-HIAA) is een maatstaf die de afbraak van serotonine weerspiegelt, een belangrijke neurotransmitter in het lichaam. Het wordt voornamelijk gebruikt als klinische marker, vooral voor het opsporen en monitoren van carcinoïde tumoren die mogelijk een overproductie van serotonine veroorzaken. De 5-HIAA-waarden in de urine kunnen ook dienen als een benaderende indicator van het algehele serotonineniveau in het lichaam.

Anti-thyroglobuline (A-TG) antistoffen zijn eiwitten van het immuunsysteem die zich richten op thyroglobuline, een essentieel eiwit in de schildklier dat betrokken is bij de productie van schildklierhormonen. Verhoogde A-TG-waarden duiden vaak op auto-immuunziekten van de schildklier, zoals de ziekte van Hashimoto of de ziekte van Graves. Deze aandoeningen kunnen de werking van de schildklier en de algehele gezondheid beïnvloeden, waardoor het monitoren van A-TG belangrijk is voor diagnose en behandeling.

Anti-thyroid peroxidase (A-TPO) antilichamen zijn immuuneiwitten die per ongeluk gericht zijn tegen thyroid peroxidase, een enzym dat essentieel is voor de productie van schildklierhormonen. Verhoogde niveaus van A-TPO-antilichamen worden vaak geassocieerd met auto-immuun schildklieraandoeningen zoals de ziekte van Hashimoto en de ziekte van Graves, die kunnen leiden tot een onder- of overactieve schildklierfunctie en de algehele gezondheid kunnen beïnvloeden.

Adipaat, ook bekend als adipinezuur, is een verbinding die betrokken is bij de lipidenstofwisseling en dient als een biomarker voor metabole disfuncties, vooral die gerelateerd aan de oxidatie van vetzuren. De aanwezigheid ervan, vaak gedetecteerd in urine- of bloedtesten, kan helpen bij het diagnosticeren en monitoren van metabole aandoeningen.

Albumine is het meest voorkomende eiwit in het menselijke bloedplasma en speelt een sleutelrol bij het handhaven van de oncose druk, waardoor vocht binnen de bloedvaten wordt gehouden. Het bindt en transporteert ook verschillende stoffen in het bloed, zoals hormonen, vitaminen en geneesmiddelen. Albumine wordt geproduceerd door de lever en het albuminegehalte in het bloed dient als een belangrijke indicator voor de leverfunctie en de voedingsstatus.

Alpha-ketoglutaraat (AKG) is een sleutelverbinding in de Krebs-cyclus, een essentiële stofwisselingsroute voor energieproductie in cellen. Het speelt een cruciale rol bij het omzetten van voedingsstoffen in energie, aminozuurmetabolisme en stikstoftransport. Daarnaast is alfa-ketoglutaraat betrokken bij verschillende cellulaire processen, waaronder signalering en regulatie.....

Alkalische fosfatase (ALP) is een enzym dat in verschillende weefsels in het lichaam voorkomt, vooral in de lever, botten, nieren en het spijsverteringssysteem. ALP speelt een belangrijke rol bij het afbreken van eiwitten en bij defosforyleringsprocessen. In de lever is het geassocieerd met de galgangen en wordt het vaak gebruikt om lever- en botziekten te helpen diagnosticeren. Verhoogde ALP-waarden kunnen wijzen op galgangobstructie of botafwijkingen, terwijl lage waarden verband kunnen houden met bepaalde genetische aandoeningen en ondervoeding.

ALT (Alanine Aminotransferase): ALT is een enzym dat voornamelijk in de lever voorkomt en helpt bij het metaboliseren van eiwitten. Wanneer levercellen beschadigd of ontstoken zijn, wordt ALT in de bloedbaan vrijgegeven, waardoor de niveaus stijgen. Het meten van ALT is een gebruikelijke methode om de gezondheid van de lever te beoordelen, aangezien verhoogde niveaus kunnen wijzen op leverbeschadiging of -ziekte, terwijl normale niveaus doorgaans een normale leverfunctie weerspiegelen.

Alanine-aminotransferase (ALT) is een enzym dat voornamelijk in de lever wordt aangetroffen en een sleutelrol speelt in het eiwitmetabolisme en andere essentiële metabole processen. Verhoogde ALT-waarden in het bloed kunnen wijzen op levercelschade of ontsteking, waardoor het een belangrijke marker is voor het beoordelen van de levergezondheid.

Amylase is een enzym dat betrokken is bij de spijsvertering, geproduceerd door de alvleesklier en de speekselklieren. De belangrijkste functie is het afbreken van complexe koolhydraten — zoals zetmeel en glycogeen — tot eenvoudigere suikers zoals maltose en glucose, die het lichaam gemakkelijk kan opnemen.

Aspartaataminotransferase (AST) is een enzym dat voorkomt in de lever, het hart, de spieren en andere weefsels. Het komt vrij in de bloedbaan wanneer cellen beschadigd zijn, waardoor het een nuttige marker is voor het beoordelen van leverbeschadiging en andere weefselschade. Verhoogde AST-waarden worden vaak gezien bij leveraandoeningen zoals hepatitis of leververvetting, maar kunnen ook wijzen op spierletsel of hartaandoeningen. AST wordt meestal samen met alanine-aminotransferase (ALT) geïnterpreteerd om het type en de omvang van leverbeschadiging beter te evalueren.

Beta-hydroxybutyraat (BHB) is een ketonlichaam dat de verschuiving van het lichaam naar het gebruik van vet als primaire brandstofbron weerspiegelt. Het wordt door de lever geproduceerd uit vetzuren tijdens vasten, koolhydraatbeperking of intense inspanning. BHB biedt een alternatieve energievoorziening — vooral voor de hersenen — wanneer glucose beperkt is. Het is een belangrijke marker van ketose, een metabole toestand die samenhangt met vetstofwisseling.

Betaïne is een verbinding die voorkomt in voedingsmiddelen zoals bieten en spinazie. Het speelt een belangrijke rol in het lichaam door te fungeren als een methylgroepdonor in methyleringsprocessen, het helpen reguleren van het cellulaire vochtbalans, het ondersteunen van de levergezondheid door het voorkomen van vetophoping, en het verlagen van homocysteïnespiegels, wat bijdraagt aan de gezondheid van het cardiovasculaire systeem.

Bilirubine is een gele verbinding die het afbraakproces van rode bloedcellen in het lichaam weerspiegelt. Het wordt naar de lever getransporteerd, waar het wordt verwerkt en uitgescheiden in de gal. Een gezonde leverfunctie zorgt ervoor dat bilirubine efficiënt uit het bloed wordt gefilterd en omgezet in een vorm die via het spijsverteringssysteem kan worden uitgescheiden. De bilirubinespiegels in het bloed dienen als een belangrijke indicator van de levergezondheid, de galwegfunctie en de afbraak van rode bloedcellen.

Hematurie, of bloed in de urine, is een bevinding die duidt op de aanwezigheid van rode bloedcellen in de urine. Dit kan zichtbaar zijn, waarbij de urine een roze, rode of cola-kleurige tint heeft, of microscopisch, en alleen detecteerbaar via laboratoriumonderzoek. Deze aandoening kan voortkomen uit een breed scala aan oorzaken, variërend van kleine problemen tot ernstige onderliggende ziekten.

Carnitine is een van nature voorkomend verbinding dat een sleutelrol speelt in de energiestofwisseling. Het transporteert langeketenvetzuren naar de mitochondriën, waar ze worden afgebroken om energie te produceren, en helpt bij het verwijderen van metabool afval uit cellen. Hoewel het lichaam carnitine kan aanmaken in de lever en nieren, wordt het ook verkregen uit voedingsbronnen, voornamelijk dierlijke producten.

Choline is een essentiële voedingsstof die een sleutelrol speelt bij veel vitale lichaamsfuncties. Het helpt de structuur van celmembranen te behouden, ondersteunt de productie van de neurotransmitter acetylcholine voor spiercontrole, geheugen en stemming, en draagt bij aan de vetstofwisseling en de gezondheid van de lever. Choline is ook belangrijk voor de hersenontwikkeling, de vorming van de neurale buis tijdens de zwangerschap, DNA-synthese en een gezonde werking van het zenuwstelsel.

Cis-aconitaat is een tussenproduct in de Krebs-cyclus, een centraal metabool traject dat betrokken is bij de energieproductie in cellen. Het wordt gevormd tijdens de omzetting van citraat naar isocitraat, een reactie die wordt gekatalyseerd door het enzym aconitase. De Krebs-cyclus speelt een essentiële rol bij het oxideren van voedingsstoffen om ATP te produceren, de belangrijkste energiebron voor cellen, en levert ook belangrijke bouwstenen voor de synthese van aminozuren, nucleotiden en vetzuren.

Citraat is een verbinding die een sleutelrol speelt in de citroenzuurcyclus, essentieel voor de energieproductie bij aerobe organismen. Het helpt bij het afbreken van koolhydraten, vetten en eiwitten om ATP (energie) te produceren. Citraat ondersteunt ook de regulering van de zuur-basebalans van het lichaam en draagt bij aan de preventie van nierstenen door zich te binden aan calcium.

Citramalaat, ook bekend als citramalzuur, is een verbinding die gemeten kan worden als een urinair marker om de metabole gezondheid te beoordelen. Het wordt geproduceerd als een metabool bijproduct en kan wijzen op een bacteriële onbalans of overgroei in de darm. Verhoogde niveaus kunnen ook wijzen op mogelijke verstoringen in normale metabole processen.

Creatinekinase (CK) is een enzym dat aanwezig is in het hart, de hersenen, de skeletspieren en andere weefsels. Verhoogde CK-waarden in het bloed wijzen op spierschade, omdat het enzym vrijkomt wanneer spiercellen beschadigd raken. Er zijn verschillende vormen van CK, waaronder CK-MM die voorkomt in skeletspieren, CK-MB voornamelijk in het hart, en CK-BB typisch in de hersenen. Het meten van CK-waarden is waardevol voor het diagnosticeren en monitoren van spierschade, zoals die veroorzaakt door een hartaanval (myocardinfarct).

Creatinine is een verbinding die wordt geproduceerd uit de stofwisseling van spieren en dient als een belangrijke indicator voor de nierfunctie. Het wordt gegenereerd uit creatine, een molecuul dat essentieel is voor de energieproductie in de spieren, en wordt door de nieren uit het bloed gefilterd voordat het via de urine wordt uitgescheiden.

Cystathionine is een niet-proteïne aminozuur dat dient als een belangrijke tussenstap in de stofwisseling van de essentiële aminozuren methionine en cysteïne. Het speelt een cruciale rol in de transsulfuratie-route, waarbij homocysteïne wordt omgezet in cystathionine door het enzym cystathionine β-synthase (CBS), en cystathionine vervolgens verder wordt afgebroken tot cysteïne door het enzym cystathionine γ-lyase (CSE).

Anti-thyroïde peroxidase (A-TPO) antilichamen zijn eiwitten die door het immuunsysteem worden geproduceerd en gericht zijn tegen thyroïdeperoxidase, een enzym dat essentieel is voor de productie van schildklierhormonen. Verhoogde niveaus van A-TPO-antilichamen kunnen wijzen op auto-immuun schildklieraandoeningen, zoals de ziekte van Hashimoto of de ziekte van Graves, die de schildklierfunctie kunnen verstoren en de algehele gezondheid kunnen beïnvloeden.

EBNA IgG is een marker die de aanwezigheid van antilichamen tegen het EBV (Epstein-Barr-virus) nucleair antigeen (EBNA) weerspiegelt, een eiwit dat wordt geproduceerd tijdens de latere stadia van de infectie. De aanwezigheid van EBNA IgG-antilichamen duidt doorgaans op een eerdere infectie, aangezien deze antilichamen zich enkele weken tot maanden na de initiële infectie ontwikkelen en gewoonlijk levenslang detecteerbaar blijven. De test op EBNA IgG wordt vaak samen met VCA-antilichamen gebruikt om onderscheid te maken tussen een huidige en een eerdere infectie en om het stadium van de infectie te evalueren.

EBV VCA is een proteïnecomponent van het Epstein-Barr-virus (EBV) die vroeg tijdens de infectie verschijnt. Testen op VCA is een belangrijke marker voor het diagnosticeren van zowel acute als chronische EBV-infecties.

eGFR (Geschatte Glomerulaire Filtratiesnelheid) is een maat die inschat hoe goed de nieren afvalstoffen uit het bloed filteren. De berekening gebeurt aan de hand van serumcreatininespiegels, gecombineerd met factoren zoals leeftijd, lichaamsgrootte en geslacht. eGFR is een belangrijke indicator voor de nierfunctie en helpt bepalen hoe effectief de nieren werken. Een lagere eGFR duidt op een verminderde nierfunctie, wat kan wijzen op nierziekte of nierschade.

Urie-eiwit (proteïnurie) is een maatstaf die de aanwezigheid van eiwit in de urine weergeeft. Eiwitten, zoals albumine, zijn essentiële bestanddelen van het bloed, maar zijn gewoonlijk niet in significante hoeveelheden in de urine aanwezig. Verhoogde eiwitwaarden in de urine kunnen wijzen op nierschade of een nierziekte, omdat gezonde nieren normaal gesproken een aanzienlijk eiwitverlies via de urine voorkomen.

Ethylmalonaat (EM) is een verbinding die dient als biomarker voor bepaalde stofwisselingsstoornissen. Verhoogde niveaus van ethylmalonaat in het lichaam kunnen wijzen op erfelijke stofwisselingsaandoeningen, zoals ethylmalonische encefalopathie, of verstoringen in de vetzuuroxidatie.

Gamma-glutamyltransferase (GGT) is een enzym dat in het hele lichaam voorkomt, met de hoogste concentraties in de lever. GGT speelt een belangrijke rol in het glutathionmetabolisme, dat essentieel is voor de antioxidatieve verdediging. Het helpt bij het transporteren van aminozuren en peptiden over celmembranen. Verhoogde GGT-waarden worden vaak gebruikt als een marker om leverschade te detecteren, vooral bij galwegobstructies en leveraandoeningen gerelateerd aan alcoholgebruik.

Globuline is een groep bloedproteïnen die belangrijke rollen in het lichaam vervullen, waaronder het transporteren van hormonen, lipiden, vitamines en mineralen. Ze zijn ook essentiële onderdelen van het immuunsysteem, waarbij sommige globulines functioneren als antilichamen die helpen bij de verdediging tegen infecties. Globuline wordt geproduceerd door de lever en het immuunsysteem, en de niveaus ervan kunnen inzicht geven in de immuungezondheid, leverfunctie en voedingsstatus.

Glucose is een eenvoudige suiker en de primaire energiebron voor de cellen van het lichaam. Het speelt een vitale rol in de stofwisseling, ondersteunt de hersenfunctie, de spieractiviteit en de algehele energieproductie. De bloedglucosewaarden worden zorgvuldig gereguleerd door hormonen zoals insuline en glucagon. Onevenwichtigheden in de glucosewaarden kunnen leiden tot aandoeningen zoals diabetes, hypoglykemie en hyperglykemie, die de algehele gezondheid beïnvloeden en een juiste beheersing vereisen.

GOT, of Gamma-Glutamyl Transferase (GGT), is een enzym dat in verschillende weefsels van het lichaam voorkomt, met de hoogste concentraties in de lever. Het speelt een sleutelrol in het glutathionmetabolisme, een essentieel antioxidant, en is betrokken bij het transport van aminozuren over celmembranen. GOT wordt vaak gemeten in bloedtesten en dient als een belangrijke marker voor de functie van de lever en de galwegen.

HbA1c (Geglycosyleerd hemoglobine) is een biomarker die de gemiddelde bloedglucosespiegels over de afgelopen twee tot drie maanden weerspiegelt. Het ontstaat wanneer glucose zich bindt aan hemoglobine in rode bloedcellen en dient als een belangrijke indicator voor de langetermijncontrole van de bloedsuikerspiegel. Verhoogde HbA1c-waarden wijzen op een slechte glucoseregeling en worden vaak gebruikt voor de diagnose en behandeling van diabetes.

HDL (High-Density Lipoprotein) is een type cholesterol dat vaak wordt aangeduid als “goed” cholesterol. Het helpt de gezondheid van het hart te beschermen door overtollig cholesterol uit de bloedbaan naar de lever te vervoeren, waar het uit het lichaam kan worden verwijderd. Hogere HDL-waarden worden geassocieerd met een lager risico op hartziekten en beroertes.

Homocysteïne is een zwavelhoudend aminozuur dat wordt geproduceerd tijdens de stofwisseling van methionine, een essentieel aminozuur. Het speelt een sleutelrol bij methylatie, ontgifting en cardiovasculaire functie. Verhoogde homocysteïnewaarden worden geassocieerd met een verhoogd risico op hartziekten, beroertes, cognitieve achteruitgang en complicaties tijdens de zwangerschap. Onevenwichtigheden kunnen worden veroorzaakt door tekorten aan B-vitamines (vooral B6, B12 en foliumzuur), een verstoorde methylatie of genetische varianten zoals MTHFR. Het monitoren van homocysteïnespiegels kan waardevolle inzichten bieden in de gezondheid van het hart- en vaatstelsel, het zenuwstelsel en de stofwisseling.

Homovanillinezuur (HVA) is een metaboliet die de afbraak van dopamine, een belangrijke neurotransmitter in het lichaam, weerspiegelt. HVA-niveaus dienen als een belangrijke marker voor het evalueren van dopamineactiviteit. Veranderingen in HVA kunnen verschuivingen in dopaminefunctie aangeven en worden gebruikt om de effectiviteit van behandelingen die gericht zijn op dopamine-metabolisme te monitoren.

High-sensitiviteit C-reactief proteïne (hs-CRP) is een bloedtest die lage niveaus van C-reactief proteïne (CRP) meet, een belangrijke marker voor ontsteking in het lichaam. In tegenstelling tot standaard CRP-tests kan hs-CRP subtiele ontstekingen detecteren, waardoor het vooral nuttig is voor het beoordelen van het risico op hart- en vaatziekten zoals hartaanvallen en beroertes. Verhoogde hs-CRP-waarden kunnen wijzen op een hoger risico op hartziekten, zelfs wanneer andere risicofactoren afwezig zijn.

Hydroxymethylglutaraat (HMG), met name als β-hydroxy β-methylglutaryl-CoA (HMG-CoA), is een verbinding die twee belangrijke functies in het lichaam vervult. Het is een sleutelintermediair in de cholesterolsynthese, noodzakelijk voor de vorming van celmembranen, steroïde hormonen en galzuren. Daarnaast draagt HMG-CoA in de lever bij aan de productie van ketonlichamen, die dienen als een alternatieve energiebron tijdens vasten, koolhydraatarme diëten of intense lichamelijke inspanning wanneer de glucosewaarden laag zijn.

IDO (Indoleamine 2,3-dioxygenase) is een enzym dat betrokken is bij de stofwisseling van het aminozuur tryptofaan via de kynurenine-route. Door tryptofaan te verminderen, kan het immuunreacties moduleren, een mechanisme dat sommige tumoren kunnen gebruiken om immuundetectie te vermijden. IDO wordt ook in verband gebracht met psychiatrische en neurodegeneratieve aandoeningen en wordt beïnvloed door ontstekingen en stress.

IgG (Immunoglobuline G) is een type antilichaam dat de langdurige immuunrespons van het lichaam weerspiegelt. Het is het meest voorkomende antilichaam in het bloed en speelt een sleutelrol bij de verdediging tegen infecties. In de context van de ziekte van Lyme, veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi, worden IgG-antilichamen gemeten om eerdere blootstelling of latere stadia van de infectie te evalueren. In tegenstelling tot IgM-antilichamen, die vroeg verschijnen, ontwikkelen IgG-antilichamen zich geleidelijker en kunnen ze gedurende langere tijd in het lichaam aanwezig blijven, wat zorgt voor blijvende immuniteit.

IgM (Immunoglobuline M) is een type antilichaam dat de eerste verdedigingslinie van het lichaam tegen infecties vormt. Het speelt een sleutelrol in de vroege reactie van het immuunsysteem door snel binnendringende pathogenen te herkennen en aan te vallen. Bij diagnostische tests worden de IgM-niveaus gemeten om recente infecties, zoals de ziekte van Lyme veroorzaakt door Borrelia burgdorferi, op te sporen. De aanwezigheid van IgM-antilichamen in het bloed duidt doorgaans op een recente blootstelling of actieve infectie en biedt belangrijke informatie over de vroege stadia van de immuunrespons.

Isocitraat is een belangrijk intermediair in de Krebscyclus, een essentiële stofwisselingsroute voor de productie van cellulaire energie. Het wordt gevormd uit citraat en vervolgens omgezet in α-ketoglutaraat, een stap die helpt bij de productie van NADH, dat wordt gebruikt voor ATP-synthese. Isocitraat verbindt ook meerdere metabole processen, waaronder de productie van aminozuren, nucleotiden en vetzuren.

Ketonen zijn stoffen die worden geproduceerd wanneer het lichaam vetten afbreekt voor energie, vooral bij een lage koolhydraat-inname zoals vasten of het volgen van een ketogeen dieet. Dit proces, ketose genaamd, vindt voornamelijk plaats in de lever en genereert belangrijke ketonen zoals beta-hydroxyboterzuur, acetoacetaat en aceton. Ketonen dienen als een alternatieve energiebron, vooral voor de hersenen, maar verhoogde niveaus kunnen wijzen op ernstige aandoeningen zoals diabetische ketoacidose (DKA) bij mensen met diabetes.

Kinolzuur is een metabool product in de kynurenine-route, die betrokken is bij de stofwisseling van het aminozuur tryptofaan. Het speelt een sleutelrol als excitotoxine in het centrale zenuwstelsel. Verhoogde niveaus van kinolzuur worden in verband gebracht met neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Huntington, epilepsie en bepaalde psychiatrische aandoeningen, waaronder depressie.

KMO (Kynurenine 3-monooxygenase) is een enzym dat een sleutelrol speelt in de kynurenine-route, verantwoordelijk voor de metabolisatie van het aminozuur tryptofaan. Het helpt de balans van metabolieten binnen deze route te reguleren, wat processen beïnvloedt die de hersengezondheid kunnen aantasten. KMO-activiteit is in verband gebracht met neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Huntington en schizofrenie.

Kynurenine is een belangrijke metaboliet bij de afbraak van het essentiële aminozuur tryptofaan. Het fungeert als voorloper van verschillende belangrijke verbindingen, waaronder het neuroprotectieve kynureninezuur en het neurotoxische chinoliniumzuur, en speelt een cruciale rol in diverse fysiologische en pathologische processen in het lichaam.

Kynureninezuur is een metaboliet die wordt gevormd in het kynureninepad tijdens de afbraak van het aminozuur tryptofaan. Het functioneert in het zenuwstelsel als een neuroprotectieve stof en is van belang in neurologisch en psychiatrisch onderzoek. Onevenwichtigheden in de niveaus van kynureninezuur worden in verband gebracht met aandoeningen zoals schizofrenie en depressie.

Lactaat, ook wel melkzuur genoemd, is een bijproduct van de anaerobe stofwisseling — het proces waarbij glucose wordt afgebroken voor energie zonder voldoende zuurstof, vaak tijdens intensieve inspanning. Het wordt in verband gebracht met spiervermoeidheid en het bekende “brandende” gevoel bij zware activiteit. Lactaat speelt ook een rol in de Cori-cyclus, waarbij het in de lever wordt omgezet terug in glucose.

LDL (Low-Density Lipoproteïne) is een type cholesterol dat vaak wordt aangeduid als “slecht” cholesterol. Het vervoert cholesteroldeeltjes door de bloedbaan, en hoge niveaus kunnen bijdragen aan de opbouw van plaque in de bloedvaten. Deze ophoping, bekend als atherosclerose, kan de bloedvaten vernauwen en verharden, waardoor het risico op hartziekten en beroertes toeneemt.

De meting van histamine in ontlasting is een diagnostische test die wordt gebruikt om gastro-intestinale aandoeningen te beoordelen. Histamine is een stof die betrokken is bij immuunreacties en ontstekingen. Verhoogde niveaus van histamine in ontlasting kunnen wijzen op allergische reacties, infecties of aandoeningen die het immuunsysteem van de darm beïnvloeden. Het monitoren van histamine in ontlasting kan helpen bij het evalueren van de spijsverteringsgezondheid en het sturen van behandelstrategieën.

Urineleukocyten zijn witte bloedcellen die in de urine worden aangetroffen. Ze zijn meestal afwezig of aanwezig in zeer kleine aantallen, en hogere niveaus wijzen vaak op een infectie of ontsteking in de urinewegen of nieren. Hun detectie is een belangrijke marker voor het diagnosticeren van urineweginfecties (UWI) en andere niergerelateerde aandoeningen.

Malate, of appelzuur, is een belangrijke verbinding die betrokken is bij de cellulaire stofwisseling, vooral binnen de Krebs-cyclus in de mitochondriën. Het speelt een essentiële rol in de energieproductie door te worden omgezet in oxaloacetaat, een proces dat NADH genereert, welke vervolgens wordt gebruikt om ATP te produceren, de primaire energievaluta van de cel.

Methylmalonzuur (MMA) is een stof die in het lichaam wordt geproduceerd tijdens de stofwisseling van bepaalde vetten en eiwitten. Het is een bijproduct van de afbraak van methionine en wordt beïnvloed door de niveaus van vitamine B12. Verhoogde MMA-waarden kunnen dienen als een aanwijzing voor een vitamine B12-tekort.

Neopterine is een molecuul dat wordt geproduceerd door immuuncellen, met name macrofagen, als reactie op stimulatie door interferon-gamma. Het wordt beschouwd als een marker voor activatie van het immuunsysteem en ontsteking. Verhoogde niveaus van neopterine in urine of bloed kunnen duiden op een verhoogde immuunactiviteit, wat vaak voorkomt bij infecties, auto-immuunziekten of chronische ontstekingsaandoeningen. Omdat het de cellulaire immuunrespons weerspiegelt, wordt neopterine soms gebruikt om de ziekteprogressie of de status van het immuunsysteem te monitoren.

Nicotinamide adenine dinucleotide (NAD) is een essentieel co-enzym dat in alle levende cellen aanwezig is. Het speelt een sleutelrol in het cellulaire metabolisme, vooral bij redoxreacties, door te schakelen tussen zijn geoxideerde vorm (NAD⁺) en gereduceerde vorm (NADH). Naast de energieproductie is NAD⁺ essentieel voor cellulaire signaaloverdracht, DNA-reparatie en het reguleren van genexpressie, waardoor het cruciaal is voor het behoud van de gezondheid en functie van cellen.

Non-HDL cholesterol is een maat voor alle soorten cholesterol die kunnen bijdragen aan de ophoping van plaques in de slagaderen, waaronder LDL (low-density lipoproteïne), VLDL (very low-density lipoproteïne) en andere atherogene lipidenpartikels. Het wordt berekend door HDL (high-density lipoproteïne), ofwel "goed" cholesterol, af te trekken van het totaal cholesterol. Non-HDL cholesterol wordt beschouwd als een meeromvattende indicator van cardiovasculair risico dan alleen LDL-cholesterol, omdat het alle schadelijke cholesterolpartikels weerspiegelt.

Urinair nitraten zijn chemische verbindingen die doorgaans afwezig zijn of slechts in kleine hoeveelheden voorkomen in urine. Hun aanwezigheid kan wijzen op een bacteriële infectie, zoals een urineweginfectie (UWI), omdat bepaalde bacteriën urine-nitriet kunnen omzetten in nitraat. Het testen op nitraten is een veelgebruikte diagnostische methode voor het opsporen van UWI's.

PSA (Prostaat-specifiek antigeen) is een eiwit dat wordt geproduceerd door de prostaatklier en doorgaans in het bloed wordt gemeten als een marker voor de gezondheid van de prostaat. Verhoogde PSA-waarden kunnen wijzen op prostaatkanker, maar kunnen ook het gevolg zijn van goedaardige aandoeningen zoals goedaardige prostaathyperplasie of prostatitis.

De PSA-ratio, of de verhouding vrije tot totale PSA, is een maatstaf die het aandeel vrije prostaat-specifieke antigeen (PSA) ten opzichte van de totale PSA in het bloed weergeeft. Deze wordt berekend door de vrije PSA (niet gebonden aan eiwitten) te delen door de totale PSA (vrije plus eiwitgebonden), en vervolgens te vermenigvuldigen met 100 om dit als een percentage uit te drukken. Deze ratio helpt bij het onderscheiden van goedaardige prostaatproblemen en prostaatkanker, vooral bij mannen met matig verhoogde totale PSA-waarden.

PSA, of Prostaat-Specifiek Antigeen, is een eiwit dat door de prostaatklier wordt geproduceerd. Het meten van PSA-waarden in het bloed helpt bij het screenen van de prostaatgezondheid, omdat verhoogde niveaus kunnen wijzen op prostaatkanker. Hogere PSA-waarden kunnen echter ook het gevolg zijn van goedaardige aandoeningen zoals goedaardige prostaathyperplasie of prostatitis.

Pyruvaat is een sleutelsubstantie in het cellulaire metabolisme, gevormd als het eindproduct van glycolyse wanneer glucose wordt afgebroken. Het speelt een centrale rol in de energieproductie door onder zuurstofrijke omstandigheden de citroenzuurcyclus binnen te gaan. Wanneer er weinig zuurstof is, zoals tijdens intense inspanning, wordt pyruvaat omgezet in lactaat om de voortdurende ATP- (energie) productie te ondersteunen. Bovendien is pyruvaat betrokken bij gluconeogenese en dient het als voorloper voor de synthese van aminozuren.

S-Adenosylmethionine (SAMe) is een van nature voorkomend verbinding dat in alle cellen wordt gevonden, gevormd uit methionine en ATP. Het speelt een cruciale rol in methylatieprocessen, de productie van neurotransmitters die invloed hebben op stemming, gewrichtsgezondheid en leverfunctie. SAMe wordt vaak gebruikt als supplement ter ondersteuning van aandoeningen zoals depressie, artrose en leverstoornissen.

De SAMe/SAH-verhouding is een maatstaf die het evenwicht weergeeft tussen twee belangrijke verbindingen in het lichaam — S-Adenosylmethionine (SAMe) en S-Adenosylhomocysteïne (SAH). SAMe fungeert als een belangrijke methyldonor in veel biochemische processen, terwijl SAH wordt geproduceerd nadat SAMe een methylgroep heeft afgestaan. Een hogere SAMe/SAH-verhouding duidt op een sterke methylatiecapaciteit, wat een gezonde cellulaire functie en algemeen welzijn ondersteunt.

Suberinezuur, ook wel octaandizuur genoemd, is een dikarboxylzuur dat dient als een metabolische marker in het lichaam. In biologische en fysiologische contexten wordt het vooral geassocieerd met het vetzuurmetabolisme. Verhoogde niveaus van suberinezuur kunnen wijzen op stofwisselingsstoornissen, met name die welke de vetzuuroxidatie aantasten, zoals een tekort aan medium-chain acyl-coenzym A dehydrogenase (MCAD).

Succinaat is een belangrijke metabolische tussenstof die een essentiële rol speelt in de Krebs-cyclus, het proces waarbij cellen energie produceren. Het helpt bij het omzetten van voedingsstoffen in ATP, de belangrijkste energiebron voor cellulaire functies. Naast de energieproductie is succinaat ook betrokken bij de synthese van aminozuren en vetzuren en fungeert het als een signaalmolecuul dat invloed heeft op ontstekingen en de reactie van het lichaam op lage zuurstofniveaus.

Cholesterol is een wasachtige, vetachtige stof die in alle cellen van het lichaam voorkomt en essentieel is voor de productie van hormonen, vitamine D en spijsverteringsstoffen. Hoewel het lichaam alle cholesterol aanmaakt die het nodig heeft, komt het ook voor in dierlijke voedingsmiddelen zoals vlees en zuivel. Er zijn twee hoofdtypen: low-density lipoproteïne (LDL), ofwel “slecht” cholesterol, dat kan bijdragen aan de opbouw van plaque in de bloedvaten, en high-density lipoproteïne (HDL), ofwel “goed” cholesterol, dat helpt overtollig cholesterol uit de bloedbaan te verwijderen.

Totale eiwitten zijn een maat die de gecombineerde niveaus van twee belangrijke bloedproteïnen weerspiegelt — albumine en globuline. Albumine, het meest voorkomende eiwit in bloedplasma, helpt de oncose druk te handhaven en transporteert verschillende stoffen, terwijl globulinen een sleutelrol spelen in de immuunrespons, bloedstolling en andere functies. Het totale eiwitgehalte geeft belangrijke inzichten in de voedingsstatus evenals de gezondheid van lever en nieren.

Totale ijzerbindingscapaciteit (TIBC) is een bloedtest die de capaciteit van het bloed weerspiegelt om ijzer te binden en te transporteren via transferrine — het belangrijkste ijzerdragende eiwit. Het biedt een indirecte maat voor de beschikbare hoeveelheid transferrine en wordt vaak gebruikt in combinatie met andere ijzertesten om ijzertekort, bloedarmoede of aandoeningen van ijzeroverschot te beoordelen.

Transferrineverzadiging is een maatstaf die het percentage aangeeft van transferrine — een bloedproteïne dat ijzer transporteert — dat daadwerkelijk aan ijzer gebonden is. Het helpt bij het beoordelen hoe effectief ijzer in het lichaam wordt vervoerd en gebruikt. Deze marker is nuttig voor het opsporen van ijzertekort of ijzerstapeling en wordt meestal berekend aan de hand van serumijzer en de totale ijzerbindende capaciteit (TIBC). Lage waarden kunnen wijzen op ijzertekort, terwijl hoge waarden kunnen wijzen op aandoeningen zoals hemochromatose.

Transglutaminase IgG (tTG-IgG) is een bloedtest die IgG-antilichamen tegen weefseltransglutaminase opspoort, een enzym in het darmslijmvlies. Deze test wordt voornamelijk gebruikt om coeliakie te helpen diagnosticeren, vooral bij personen met een IgA-tekort of onduidelijke tTG-IgA-resultaten, door een immuunreactie op gluten aan te tonen.

Triglyceriden zijn een soort vet (lipide) dat in de bloedbaan voorkomt en dienen als een belangrijke vorm van energieopslag. Overtollige calorieën uit voedsel worden omgezet in triglyceriden en opgeslagen in vetcellen, die vervolgens door hormonen worden vrijgegeven voor energie tussen maaltijden door. Verhoogde triglycerideniveaus, vooral in combinatie met hoge LDL- of lage HDL-cholesterolwaarden, worden in verband gebracht met een hoger risico op atherosclerose, hartaanval en beroerte.

Trimethylamine (TMA) is een vluchtige organische verbinding die in de darmen wordt geproduceerd door bacteriële fermentatie van voedingsstoffen zoals choline, L-carnitine en lecithine. Normaal gesproken wordt TMA snel in de lever omgezet in trimethylamine N-oxide (TMAO), dat minder toxisch is. Verhoogde TMA-waarden kunnen echter wijzen op onevenwichtigheden in het darmmicrobioom of een verminderde leverontgiftingcapaciteit. Hoge TMA-waarden worden ook geassocieerd met trimethylaminurie, een zeldzame stofwisselingsstoornis die een sterke lichaamsgeur veroorzaakt. Het monitoren van TMA geeft inzicht in de activiteit van darmmicro-organismen, eiwitmetabolisme en leverfunctie.

Trimethylamine N-oxide (TMAO) is een verbinding die in de lever wordt geproduceerd uit trimethylamine (TMA), dat wordt gegenereerd door darmbacteriën tijdens de vertering van voedingsstoffen zoals choline, L-carnitine en fosfatidylcholine. Verhoogde niveaus van TMAO worden in verband gebracht met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, nierfunctiestoornissen en ontstekingen. TMAO dient als een waardevolle marker voor het beoordelen van de metabole gezondheid en de invloed van de darmmicrobiota op het risico op systemische ziekten. Levensstijl en dieet, vooral rood vlees en eieren, kunnen TMAO-niveaus aanzienlijk beïnvloeden. Het monitoren van TMAO kan helpen verborgen risico’s te identificeren, zelfs wanneer andere conventionele markers normaal lijken.

Ureum is een afvalstof die in de lever wordt gevormd door de afbraak van eiwitten. Na de vorming wordt het naar de nieren vervoerd en uiteindelijk uitgescheiden via de urine. Het meten van ureumspiegels in het bloed, vaak bloedureumstikstof (BUN) genoemd, is een veelgebruikte test om de nierfunctie te beoordelen. Verhoogde bloedureumwaarden kunnen duiden op een verminderde nierfunctie of andere problemen die de afvalverwerking en uitscheiding beïnvloeden.

Uriniedichtheid, ook wel urine specifieke zwaartekracht genoemd, is een maat voor de concentratie van opgeloste stoffen in de urine. Het weerspiegelt het vermogen van de nieren om urine te concentreren of te verdunnen en dient als een indicator van de hydratatiestatus en nierfunctie. Hoewel normale waarden kunnen variëren, kunnen afwijkingen wijzen op uitdroging, overhydratatie of onderliggende nierproblemen.

Urobilinogeen in urine is een bijproduct van de afbraak van rode bloedcellen, gevormd in de darmen uit bilirubine en uitgescheiden in de urine. Normaal gesproken komt het voor in lage concentraties en dient het als een indicator van leverfunctie en gezondheid. Abnormaal hoge of lage niveaus kunnen wijzen op leverstoornissen of bloedgerelateerde aandoeningen.

Vanillylmandelzuur (VMA) is een metaboliet die ontstaat bij de afbraak van catecholamines zoals adrenaline, noradrenaline en dopamine. Het wordt gebruikt als klinische marker om de catecholamine-activiteit te beoordelen, waarbij de niveaus meestal in urine worden gemeten. Verschillende factoren, waaronder bepaalde voedingsmiddelen en medicijnen, kunnen de VMA-niveaus beïnvloeden.

De cholesterol-tot-HDL (Chol:HDL) ratio is een maatstaf die de balans weergeeft tussen het totale cholesterol en het high-density lipoproteïne (HDL) cholesterol in het bloed. Deze ratio wordt gebruikt om het risico op hartziekten te beoordelen, waarbij een lagere ratio duidt op een gezondere balans en een verminderd risico. Het wordt vaak beschouwd als een nauwkeuriger indicator van de cardiovasculaire gezondheid dan alleen de totale cholesterolwaarden.

Xanthurenate is een metaboliet die wordt gevormd tijdens de afbraak van het aminozuur tryptofaan via de kynurenine-route. De niveaus ervan kunnen de status van vitamine B6 (pyridoxine) weerspiegelen, aangezien deze vitamine een essentiële cofactor is in het proces. Verhoogde xanthurenate kan wijzen op een tekort aan vitamine B6.